Mọc hoang phổ biến ở các vùng nông thôn và có mặt khắp nơi trên cả nước nhưng không phải ai cũng biết đến loài cây Hương nhu, loài cây này còn có tên gọi khác là cây é rừng, là một trong loài cây thuốc dân gian có nhiều tác dụng trong chữa bệnh và điều trị bệnh.
Cây hương nhu
Sở hữu một mùi hương đặc trưng vô cùng dễ chịu mang lại cảm giác thư thái, ngoài ra cây hương nhu còn có rất nhiều công dụng khác. Hôm nay #ohana sẽ giới thiệu cùng bạn đọc những công dụng chữa bệnh rất bổ ích từ loài cây này.
Mục lục
1. Tìm hiểu về đặc điểm của cây hương nhu
1.1 Hình thái và phân bố
Cây hương nhu tên gọi khoa học là Ocimum gratissmum Linn, là một loài cây thuốc nam quý thuộc cây thân thảo. Loài cây này sống lâu năm, Thân vuông có nhiều lông và cao từ khoảng 1 đến 2 mét, hóa gỗ ở gốc. 4 cạnh của thân khi cây còn nhỏ có màu nâu tía, sau đó chuyển màu xanh nhạt và cuối cùng biến thành màu nâu sau khi đã phát triển nhiều năm.
Loài cây này thường ra hoa vào khoảng tháng 5 đến tháng 7 hàng năm với mùi hương rất dễ chịu. Khoàng thời gian đang ra hoa hoặc bắt đầu kết trái là thời điểm thích hợp để thu hoạch. Toàn bộ thân cây, không bao gồm rễ cây sẽ được phơi khô hoặc sơ chế làm thuốc tươi.
Đặc điểm của cụm hoa có hình xim ở phần nách lá, co lại thành xim đơn. Hoa Hương nhu thường không đều, tràng hoa chia thành 2 môi, có màu trắng. Đài hoa còn lại sẽ bao quanh quả bế tư (danh từ chỉ dược vị trong Đông Y).
Đặc điểm lá cây thường có cuống lá dài, hai mặt lá có nhiều lông, mặt dưới lá có màu xanh nhạt hơn mặt trên, lá mọc hình chữ thập đối chéo nhau, phiến lá thuôn hình chữ mác, lá khía răng cưa rất đặc trưng.
1.2 Có mấy loại hương nhu?
Cây hương nhu trắng
Còn có tên gọi khác như é lớn, húng giổi tía. Có thân cao hơn cây hương nhu tía. Lá mọc đối, phiến dài 5 – 10cm hình trứng nhọn, mép lá khía tai béo hoặc răng cư thô, có cuống thon.
Tác dụng của cây hương nhu
Húng giổi tía hay é lớn đều là cách gọi khác của cây hương nhu trắng. Đặc điểm của loài cây này là thân cây cao hơn cây hương nhu tía, lá mọc đối xứng chữ thập, cuống thon mép lá khía tai bèo hoặc có răng cưa thô, phiến lá có độ dài từ 5 đến 10 cm hình trứng và nhọn ở đầu lá. Gân chính của lá hình giống như chiếc lông chim, hoa mọc thành từng chùm đơn lẻ.
Hương nhu trắng có mùi hắc nên khó uống, dù mọc hoang ở nhiều nơi nhưng chủ yếu được trồng tập trung nhằm mục đích khai thác lấy tinh dầu.
Cây hương nhu tía
É tía và é rừng là những cái tên mà một số địa phương thường sử dụng để gọi cây hương nhu tía. Loài cây này có thể nấu nước uống, làm lá xông hơi cho người ốm mệt, trị đau đầu rất hiệu quả nên nhiều gia đình thường trồng sẵn tại vườn. Ngoài ra loài cây này có tác dụng để điều chế nê rất nhiều bài thuốc trị bệnh mang lại hiệu quả rất cao trong đông y.
Cây hương nhu có tác dụng gì?
Hương nhu tía có cành và thân màu tía đặc trưng, phía trên có lông quặp. Hai mặt lá cũng đều có lông, mép lá có răng cưa, cuống lá dài, mọc đối nhau, lá thuôn hình mác hoặc hình trứng tùy từng đặc điểm khí hậu.Lá và hoa cây khi bị vò nát sẽ có mùi giống mùi thơm của đinh hương. Hoa hương nhu tía có màu tím, từng chùm hoa đơn sẽ xếp 6 đến 8 hoa thành từng vòng.
Xem thêm:
- kinh giới
- lưu ý khi sử dụng cây rau sam trị bệnh
- cà rốt có tác dụng gì
2. Cây hương nhu trị bệnh gì? Tác dụng của cây hương nhu
Cây hương nhu được dùng để chữa cảm mạo, nhức đầu, nôn, chảy máu cam, thủy nhũng, đau bụng hoặc tiêu chảy,…
Để trị cảm nắng vào mùa hè có thể sử dụng cây hương nhu, vào mùa đông lại có thể dùng chính loài cây này để trị nhiễm lạnh, người phát sốt rét, miệng ôn, nhức đầu, thủy nhũng hay đi tiêu lỏng…
Giảm sốt, lợi thấp, mồ hôi, hành thủy là một trong những tác dụng đặc biệt quan trọng của cây hương nhu.
1. Trị tiêu chảy, nôn mửa hay cảm nắng
Để trị tiêu chảy hay nôn mửa, cảm nắng, chúng ta sẽ sắc nước thuốc uống trong ngày. Bài thuốc này gồm 9 gam tía tô (dùng cả cành và lá), 9gam mộc qua và 12 gam hương nhu.
Ngoài ra còn một bài thuốc khác có công dụng tương tự đó là sử dụng 200 gam hậu phác tẩm gừng đã được nướng hoặc sao qua, 1 nửa cân hương nhu. Sau đso tán nhỏ các thành phần trên, trộn đều, chia thành từng túi nhỏ, mỗi túi khoảng 10 gam. Dùng từ 1 đến 2 lần mỗi ngày. Mỗi lần dùng sử dụng 1 túi nhỏ hãm cùng 150 đến 200ml nước sôi, lưu ý dùng sau khi để nguội.
Khi bị cảm nắng vào mùa hè, sẽ xuất hiện các triệu chứng: miệng khát, đau đầu, nôn, phát sốt, ớn rét, tim hồi hộp, tiêu chảy hoặc tiểu tiện vàng đỏ. Lúc này rất cần đến bài thuốc sau để có thể điều trị kịp thời: sử dụng 4 gam mộc hương, 8 gam thạch xương bồ, 12 gam điền cơ hoàng (hay còn gọi là nọc sởi), 12 gam dấp cá (tên khác là ngư tinh thảo), 12 gam cát căn và 12 gam hương nhu. Trộn đều các dược vị này và đem sắc nước uống sẽ có hiệu quả ngay.
Tinh dầu hương nhu
2. Trị cảm lạnh (cảm do đi mưa)
- Bài thuốc thứ nhất:
Cần chuẩn bị 200 gam đậu ván trắng đã sao vàng, 200gam hậu phác tẩm gừng nướng và 1 nửa cân cây hương nhu tía. Sau đó tán nhuyễn thành bột mịn các nguyên liệu trên và trộn đều. Sử dụng liên tục trong khoảng thời gian từ hai đến ba ngày, ngày uống 2 lần vào sau bữa trưa và bữa tối. Mỗi lần sử dụng lấy 1 lượng từ 8 đến 10 gam bột, pha cùng nước sôi.
- Bài thuốc thứ hai:
Tán bột mịn khoảng 100g hương nhu tía, sau đó sử dụng hàng ngày, ngày hai lần, mỗi lần sử dụng khoảng 8 gam và pha cùng nước sôi. Dùng liên tục để đảm bảo hiệu quả cho đến khi có dấu hiệu thuyên giảm.
Song song với việc sử dụng thuốc sắc, bệnh nhân cần kết hợp cùng bài thuốc xông để việc điều trị mang lại hiệu quả nhanh chóng:
- Rửa sạch các nguyên liệu sau: lá tre, tía tô,cành lá thanh táo, húng chanh, lá bưởi, gừng, sả hương nhu tía, sả hoặc ngải cứu.
- Nấu tất cả các nguyên liệu trên với nước khoảng 5 phút đến khi nước sôi. Giảm nhiệt để nhỏ lửa, vẫn nấu thêm vài phút nữa và đậy kín vung.
- Sử dụng nước vừa đun để xông trong khoảng thời gian từ 15 đến 20 phút, sau khi nước đã giảm nhiệt độ, sử dụng nước ấm này` để tắm trong phòng kín.
3. Khử mùi hôi miệng
Sắc 200ml nước cùng 10 gram hương nhu, dùng để ngậm và súc miệng liên tiếp trong 15 ngày, mỗi ngày 2 lần vào sáng sớm và trước khi đi ngủ.
Lưu ý khi sử dụng cây hương nhu trị bệnh
4. Đẩy lùi cảm sốt, nhức đầu
Giã nhỏ một nắm lá hương nhu tươi rồi cho thêm nước sôi vào, sau đó vắt lấy nước uống. Phần bã còn lại sẽ dùng để đắp lên các phần thái dương, trán và đầu. Dùng thêm 2 lạng sắn dây tươi giã nhỏ sau đó vắt lấy nước uống trong trường hợp triệu chứng sốt có kèm đổ mồ hôi.
5. Trị bệnh tiểu tiện đỏ, không mồ hôi, phù thũng
Dùng liên tiếp trong khoảng thời gian trên 10 ngày, sắc thành nước và uống như trà hàng ngày để trị bệnh tiểu tiện đỏ, không mồ hôi, phù thũng. Bài thuốc này gồm các thành phần sau: 30 gam bạch mao căn (còn gọi là rễ cỏ tranh), 12 gam ích mẫu thảo và 9 gam hương nhu.
Ngoài ra còn có thể sử dụng thuốc sắc gồm 2 thành phần hương nhu và bạch thuật, mỗi loại 12 gam để chữa ớn rét, chán ăn, có rêu lưỡi, da khô không có mồ hôi, phù thũng ở mặt.
6. Chữa viêm đường hô hấp
Để chữa viêm đường hô hấp ta sử dụng 5 gram cam thảo, 5 gram đẳng sam, kinh giới, phục linh, hoàng cầm, hoắc hương, bán hạ, hương nhu mỗi loại 10 gam, sau đó đem sắc cùng nước, uống một ngày từ 4 đến 6 lần.
7. Kích thích mọc tóc cho trẻ
Sử dụng 200ml nước sắc lên cùng 40 gam hương nhu, sau đó trộn với mỡ lợn vừa rán đã để nguội, hàng ngày bôi lên da đầu, việc này sẽ kích thích sự phát triển của các nang tóc, giúp mau mọc tóc.
8. Phòng bệnh đau đầu do đi nắng
Từ thời xa xưa, để tránh cảm nắng, trước khi ra đồng, bà con thường quấn lá hương nhu vào khăn buộc đầu, hoặc sử dụng một nắm lá to đặt vào trong mũ, nón rồi mới đội lên. Cách làm này rất đơn giản và hiệu quả, ngày nay vẫn còn nhiều người vẫn tiếp tục sử dụng như một mẹo nhỏ rất hữu ích trong cuộc sống.
Xem thêm:
3. Hương nhu và một số thông tin tham khảo
3.1 Sử dụng hương nhu ngăn rụng tóc như thế nào?
Để ngăn rụng tóc, chúng ta có thể đun quả bồ kết cùng lá và thân hương nhu trong khoảng trên 1 tiếng, đây là thời gian tối thiểu để hương nhu và bồ kết có thể chiết xuất hết phần tinh dầu sẵn có. Sau đó sử dụng một lớp khăn mỏng hoặc màn tuyn, lọc lấy nước, và để nguội bớt. Sử dụng khi nước vẫn còn ấm để gội, mát xa nhẹ nhàng vùng da đầu để tăng độ ẩm cho da. Tuyệt đối tránh việc dùng móng tay cào trực tiếp vào da đầu sẽ khiến da đầu bị tổn thương và xuất hiện ngày một nhiều gầu.
3.2 Người nào không nên sử dụng hương nhu trị bệnh
Dù hương nhu có rất nhiều tác dụng tuyệt vời nhưng khi sử dụng tùy tiện hoặc uống quá nhiều có thể làm hao khí, do vậy chúng ta cũng cần chú ý những đặc điểm sau khi sử dụng để tránh những hệ quả không mong muốn:
- Theo Bản Thảo Tùng Tân, khi không cần thiết cũng không nên lạm dụng cây hương nhu.
- Theo Y Lâm Toản Yếu cơ thể sẽ bị hao khí khi uống quá nhiều nước hương nhu.
- Theo Bản Thảo Cương Mục, do hương nhu có tính ôn, nên không nên uống nóng, vì nếu sử dụng khi còn nóng có thể gây nôn mửa.
- Theo Đông Dược Học Thiết yếu, những người chân khí hư yếu không nên uống hương nhu.
- Theo Lâm Sàng Thường Dụng Trung Thủ Sách, tuyệt đối không dùng hương nhu với người nhiều mồ hôi, biểu hư.
- Không dùng cho người trúng nhiệt.
4. Lời kết
Mong rằng những chia sẻ trên đây của #ohana về loài cây hương nhu cùng các đặc điểm, công dụng, bài thuốc của cây sẽ giúp bạn đọc có thêm những kiến thức bổ ích để phục vụ cho cuộc sống hàng ngày, từ đó áp dụng để có được một sức khỏe tốt hơn, một cơ thể khỏe mạnh và cuộc sống hạnh phúc. Xin cám ơn các bạn đã đồng hành cùng #ohana!
Có thể bạn quan tâm
Cây ngải cứu !! Tìm hiểu 42 tác dụng, cách chữa bệnh từ cây ngải cứu
21 tác dụng của Trà xanh đối với sức khỏe – cách dùng trà hiệu quả
29+ tác dụng của cây Cỏ Mực – cách dùng cỏ mực hiệu quả
14 tác dụng của Hoa Atiso đỏ – cách sử dụng hoa Atiso hiệu quả
Cây bồ công anh !! tác dụng, cách dùng và ý nghĩa
31 tác dụng của Hà thủ ô đỏ – lưu ý và cách dùng hiệu quả
27+ tác dụng của Cây đinh lăng – cách sử dụng và lưu ý cần thiết
18+ tác dụng của húng chanh – cách dùng, liều lượng và lưu ý