Chè đắng là cây gì? Tác dụng, cách dùng trị bệnh và lưu ý

Chè đắng hay trà đắng còn có nhiều tên gọi khác như chè đinh hay chè vua. Ngoài ra nó còn có cái tên khác là khổ đinh chè do sau khi thu hái người ta sẽ quấn lại giống như cái đinh.

Cây chè đắng có tác dụng gì?

Trong sách Đông Y có viết, chè đắng có vị đắng, tính ngọt hơi chua, hàn, có tác dụng ở gan lách, phổi và thận. Nhờ thành phần dược tính dồi dào mà chè đắng được dùng để phòng ngừa và điều trị nhiều căn bệnh.

Mục lục

1. Chè đắng là cây gì? Khám phá đặc điểm chè đắng

1.1 Đặc điểm chung của cây chè đắng

Tên khoa học của cây chè đắng là llex kaushue. Chè đắng có vị đắng đặc trưng như tên gọi của nó. Tuy nhiên loài cây này có công dụng thanh nhiệt và giải độc cơ thể tốt theo y học cổ truyền.

Ngày nay, chè đắng không chỉ được dùng làm đồ uống giải khát hằng ngày mà còn có tác dụng chữa bệnh. Theo nghiên cứu, chè đắng giúp hạ huyết áp, ngăn ngừa ung thư và tinh thần tỉnh táo, sảng khoái hơn.

Cây chè đắng còn non sẽ có màu xanh nhạt, trên thân có nhiều lá mầm, cành non có hình tròn. Cuống lá cây chè đắng có hình tròn và không có rãnh lòng máng. Khi xé lá cây sẽ thấy những sợi tơ mảnh.

Chè đắng khi hãm với nước sôi sẽ có màu xanh hơi vàng, một lúc sau sẽ chuyển hẳn sang màu xanh. Mới đầu uống sẽ thấy đắng nhưng hậu lại ngọt ở cổ họng.

Cây chè đắng khác cây chè thường. Nó là loại thân gỗ, cao tới 30m. Câu mọc thẳng vững chãi, thân hình tròn, vỏ có màu tro đẹp mắt. Cành trên thân cây mọc không theo quy tắc.

Có nên sử dụng chè đắng trị bệnh

Cách nhận biết

Lá cây chè đắng thuộc kiểu lá đơn, phiến lá dày và giòn, lá mọc cách. Mỗi lá có độ dài trung bình khoảng 15 – 20cm, rộng khoảng 10cm. Cuống lá chè đắng có hình tròn, thô ngắn, dài chừng 15 – 20mm và không có rãnh. Bề mặt trên của lá khá bóng, mép lá có nhiều răng cưa, phần đình lá hơi nhọn.

Hoa của cây chè đắng thường mọc tại phần nách lá. Hoa có đường kín khoảng 1cm, xếp thành hình tròn màu vàng tươi. Hoa không mọc đơn mà mọc thành chùm, có khoảng 30 – 130 bông hoa ở mỗi chùm. Trên mỗi bông hoa có 4 nhị đực, 4 canh và 4 đài hoa. Nhị đực thường mọc giữa 2 cánh hoa và dài chừng 2 – 3mm. Nhị cái mọc giữ 4 cánh hoa và có đầu tròn, bạn có thể nhìn rõ được phấn hoa.

Hoa trà đắng thường nở và tầm tháng 2 đến tháng 3. Mỗi mùa hoa trung bình kéo dài khoảng 100 ngày. Chùm hoa xum xuê vàng óng nở rộ trên cây trông rất đẹp mắt.

Cây chè đắng sau khi ra hoa sẽ kết quả. Quả của cây chè đắng rất mọng nước, hình cầu, đường kính khoảng 8 – 12mm, mọc thành từng chùm. Có khoảng 4 – 10 quả mọc trên một chùm.

Thậm chí có những chùm lớn có đến hàng chục quả. Khi còn non quả có màu xanh, quả sẽ chuyển sang màu tím đỏ khi chín. Trong mỗi có có 4 – 5 hạt. Hạt của cây chè đắng dài chừng 6mm, hình cái lược và cứng.

Phân bố

Cây chè đắng là loài ưa sống ở nơi có nền đất ấm, ẩm, tơi xốp và nhiều bóng râm. Chúng thường sống ở những nơi miền núi có độ cao khoảng 200 – 600m so với mực nước biển.

Ở Việt Nam, cây chè đắng thường được trồng nhiều ở các tỉnh miền núi phía bắc như Lào Cao, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà GIang, Hòa Bình. Trong đó nổi tiếng nhất là tỉnh Cao Bằng. Một số địa phương ở Cao Bằng như Thạch An, Trà Lĩnh, Hạ Lang rất nổi tiếng với giống cây này.

Cây chè đắng cũng rất nổi tiếng ở Trung Quốc. Ở huyện Đại Tân đây là giống cây đặc sản. Cây chè non được vận chuyển buôn bán đến nhiều tỉnh thành khác như Hồ Nam, Chiết Giang, Quảng Đông và đảo Hải Nam.

Tác dụng của chè đắng

1.2 Cách nhận biết cây chè đắng

Chè đắng là đặc sản nổi tiếng của vùng núi phía bắc nước ta. Cây chè đắng không chỉ có hương vị thanh mát, tươi ngon mà còn có tác dụng chữa nhiều căn bệnh thường gặp như mất ngủ, cao huyết áp, tiểu đường, gan…

Tuy nhiên hiện nay có nhiều nơi bán chè đắng giả, kém chất lượng. Để mua đúng loại chè đắng Cao Bằng ngon không phải là điều dễ dàng. Một vài bí quyết nhận biết chè đắng chuẩn dưới đây sẽ giúp bạn chọn mua đúng loại chè đắng ngon:

Trước tiên chè đắng thường bán ở dạng đã sấy khô thành phẩm, lá xoắn xoắn chặt, có chiều dài khoảng 5 – 7 cm.
Chè đắng ở dạng khô sẽ có màu xanh đen đặc trưng
Bạn nên chọn loại chè đắng non và mập sẽ ngon hơn.
Khi bốc một nắm chè lên ngửi thử sẽ thấy mùi thơm tự nhiên rất dễ chịu, không bị nồng, hắc hay đắng.
Để kiểm tra chính xác bạn nên đề nghị người bán hãm trực tiếp và nếm thử. Chè đắng chuẩn nước sẽ có màu xanh tự nhiên, hương thơm dễ chịu. Khi uống ban đầu sẽ có vị đắng nhưng khi nuốt xuống lại thấy vị ngọt đọng lại.

1.3 Dùng chè đắng như thế nào cho đúng?

Những chiếc lá bánh tẻ sẽ được dùng là thuốc. Người ta thu hái lá bánh tẻ chè đắng quanh năm. Sau khi thu hái sẽ tãi mỏng, phơi nắng nhẹ hoặc sấy lửa nhỏ cho lá chè khô. Khi dùng sẽ sao khô lại cho thơm và không mất đi vị ngon.

Cách chế biến chè: Lá chè đắng phơi khô rồi ủ cho mềm. Sau đó cuộn chặt tay như tổ kén. Bạn có thể đóng vào các túi kín và bảo quản nơi khô ráo để tránh ẩm mốc.

Cách dùng:

Có nhiều cách sử dụng chè đắng:

Cách 1: Bạn lấy 1 – 2 lá đá cuộn cho vào bình, đổ nước sôi vào bình để hãm chè. Lưu ý bạn nên rửa qua một lượt nước sôi trước để lá chè được sạch và nước trong hơn. Sau khi hãm bạn đổ nước chè đắng ra cốc và uống thay nước trà bình thường. Bạn có thể đổ thêm 1 – 2 lượt nước đến khi chè loãng thì thôi.

Cách 2: Bạn phơi khô lá chè đắng rồi đem tán thật nhỏ. Dùng một chiếc rây lọc lấy bột mịn rồi cho vào các túi lọc như trà túi lọc. Mỗi túi để khoảng 1,5g bột lá chè đắng là được. Bạn hãm một túi trà trong nước sôi rồi uống trong ngày.

Cách 3: Chè đắng sẽ có tác dụng tốt hơn khi kết hợp với lá bạch quả. Bạn kết hợp lá chè đắng và bạch quả theo tỷ lệ 1:1, sau đó có thể để nguyên hoặc nghiền nhỏ thành bột mịn pha uống trong ngày. Loại trà này rất có tác dụng trong việc tăng tuần hoàn máu đến não và tăng cường trí nhớ.

2. Tác dụng của chè đắng tốt như thế nào?

Từ xưa, ông cha đã dùng chè đắng uống mỗi ngày như một phương pháp thanh nhiệt, giải độc và tăng cường sức khỏe. Lá chè đắng có nhiều công dụng với sức khỏe, tăng cường sức đề kháng, cải thiện trí nhớ và sự tập trung, giải căng thẳng, mệt mỏi và ngăn ngừa các bệnh vặt thời tiết.

Không chỉ dừng lại ở đó, theo nhiều nghiên cứu y học hiện đại chè đắng còn có nhiều công dụng khác như: Hỗ trợ tiêu hóa, điều trị đau bụng không rõ nguyên nhân, hỗ trợ điều trị bệnh viêm đại tràng, giảm cholesterol trong máu, giải độc cơ thể, bảo vệ gan, ổn định đường huyết, kích thích thần kinh mà không gây mất ngủ…

Chè đắng là loại thảo dược tốt cho sức khỏe, không những cải thiện thể lực mà còn điều trị nhiều căn bệnh. Những người mắc bệnh gan hay viêm đại tràng uống chè đắng thường xuyên sẽ giúp cho tình trạng bệnh thuyên giảm.

Không những vậy, người bị nóng trong, mụn nhọt, mất ngủ cũng nên uống chè đắng mỗi ngày để bệnh nhanh khỏi. Nguyên nhân là do chè đắng có tác dụng thanh nhiệt giải độc rất hiệu quả và lành tính.

Trị nhiều bệnh bằng cách sử dụng chè đắng

Ngoài ra, còn nhiều căn bệnh nguy hiểm khác mà lá chè đắng cũng có tác dụng rất hiệu quả như:

Chè đắng tốt cho xương khớp, hỗ trợ điều trị bệnh lý thường gặp về xương khớp như viêm đa khớp, đau nhức xương khớp, thoái hóa đốt sống…
Uống chè đắng thường xuyên giúp ổn định lượng đường trong máu, hạn chế các biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường.
Bên cạnh đó, nhờ vào cơ thể đào thải độc tố mà chè đắng còn có tác dụng ngăn ngừa và điều trị bệnh sỏi thận rất tốt.
Ngoài ra chè đắng còn hỗ trợ điều trị chứng huyết áp cao ở người lớn tuổi, điều trị chứng ho ra máu và bệnh ho lao nguy hiểm.

3. Những ai không nên dùng chè đắng?

Chè đắng là loại thảo dược lành tính và tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên bạn không nên vì thế mà lạm dụng loại thảo dược này. Theo các chuyên gia khuyến nghị thì mỗi người chỉ dùng 1 – 2g tương đương với 1 – 2 lá chè đắng phơi khô để pha uống nước mỗi ngày thôi. Sẽ có những biến chứng nguy hiểm nếu bạn sử dụng quá nhiều chè đắng mỗi ngày.

Một số trường hợp dưới đây không nên dùng chè đắng để tránh những hậu quả nghiêm trọng:

3.1 Không dùng chè đắng cho người bị cảm lạnh

Thời tiết lạnh giá hay thay đổi đột ngột khiến cho nhiều người mắc bệnh cảm lạnh. Nước chè đắng hãm nóng khi bình thường uống rất tốt nhưng khi bạn bị cảm lạnh thì tuyệt đối nên tránh xa bởi nó sẽ khiến cho bệnh cảm lạnh lâu khỏi, sinh ra phong hàn và nhiều căn bệnh nguy hiểm khác. Thay vào đó bạn nên uống một cốc trà gừng, trà quế sẽ tốt hơn và giúp bệnh cảm lạnh nhanh khỏi.

3.2 Người bị hư dương

Hư dương hay còn gọi là hư hàn. Đây là căn bệnh mà rất nhiều người mắc phải hiện nay. Bệnh hư dương khiến cho dương khí của người bệnh bị thiếu hụt, khả năng tự làm ấm, hóa sinh, phong vệ hay quá trình chuyển hóa của cơ thể đều bị giảm sút nghiêm trọng.

Biểu hiện rõ nhất của bệnh hư dương là tay chân lạnh ngắt, đặc biệt là vào mùa đông. Những người mắc bệnh hư dương tuyệt đối tránh xa chè đắng. Nguyên nhân là bởi chè đắng có tính hàn sẽ khiến cho cơ thể bị mệt mỏi, đau ốm và tay chân lạnh hơn. Nặng có thể khiến cho người bệnh bị đau bụng, tiêu chảy kéo dài rất nguy hiểm.

3.3 Người cao tuổi hoặc trẻ em bị bệnh về dạ dày thì không nên dùng trà đắng

Những người cao tuổi và trẻ em mắc bệnh về dạ dày cần kiêng khem nhiều loại đồ ăn thức uống, trong đó có chè đắng. Đặc biệt những đối tượng bị viêm dạ dày uống chè đắng không những bệnh không thuyên giảm mà còn khiến cho tình trạng bệnh trở nặng thêm. Hậu quả khi người cao tuổi và trẻ em mắc bệnh dạ dày uống chè đắng là đau bụng dữ dội và tiêu chảy, mất nước.

3.4 Một số trường hợp khác cần chú ý

Bên cạnh những trường hợp vừa liệt kê ở trên thì một số đối tượng khác như phụ nữ mới sinh con, đang hành kinh cũng không nên uống chè đắng. Phụ nữ hành kinh uống chè đắng sẽ khiến cho cơ thể bị khí huyết ngưng kết, khó xuất kinh, cơ thể mệt mỏi, khó chịu, đau bụng dưới. Còn phụ nữ mới sinh con cơ thể còn yếu nên bổ sung nhiều hơn những loại thực phẩm bổ dưỡng, tốt cho mẹ và bé.

4. Một số vấn đề khác liên quan đến chè đắng?

4.1 Có nên sử dụng chè đắng thường xuyên?

Chè đắng là loại thảo dược được sử dụng rất phổ biến trong đời sống từ xưa. Tuy nhiên trong sách y học cổ truyền cũng ghi nhận một số tác dụng phụ của chè đắng nếu sử dụng lâu dài với liều dùng cao như: vàng da, cơ thể gầy yếu, thường xuyên mất ngủ, ăn uống không ngon miệng và rối loạn thần kinh.

Uống chè đặc là thói quen của không ít người. Tuy nhiên theo các bác sĩ nếu uống chè quá đặc thường xuyên cũng ảnh hưởng nhiều đến hệ thần kinh, ngoài ra còn gây tổn thương đế tỳ vị , lạnh bụng. Ngoài ra bạn cũng tuyệt đối không uống nước chè để lâu vì nó chứa nhiều chất có hại cho sức khỏe, trong đó có ung thư.

4.2 Một số tác dụng phụ từ chè đắng

Chè đắng tốt cho sức khỏe tuy nhiên giống như nhiều loại thảo dược khác chè đắng cũng có tác dụng phụ mà bạn nên lưu ý để sử dụng an toàn. Theo sách y học cổ truyền thì chè đắng có tính hàn, vị ngọt đi vào 3 kinh can.

Nó được xếp vào nhóm những loại thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc nên bên cạnh tác dụng đào thải độc tố nó cũng khiến tỳ vị bị ảnh hưởng. Đó là lý do tại sao bạn tuyệt đối không sử dụng quá liều lượng khuyên dùng mỗi ngày.

Loại chè nào khi sử dụng trong một thời gian dài cũng gây những ảnh hưởng không tốt với sức khỏe. Dễ thấy nhất là tình trạng mất ngủ và vàng da, đen răng, Do đó bạn nên sử dụng chè đắng đúng cách và đúng liều lượng khuyên dùng nhé!

5. Lời kết

Chè đắng nếu dùng đúng các và đúng liều lượng sẽ rất tốt cho sức khỏe. Đối với phụ nữ, nam giới, người lớn tuổi đều có thể sử dụng mỗi ngày. Bạn nên chọn mua lá chè đắng chuẩn để nhận được nhiều lợi ích nhất từ loại thảo dược này.

4/5 - (1 bình chọn)